کشت گندم : مراحل، نیازها و بازار

کشت گندم یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین فعالیت‌های کشاورزی در جهان است. گندم به عنوان یکی از اصلی‌ترین غلات، نقش حیاتی در تأمین غذای بشر ایفا می‌کند. در این بلاگ، مراحل کشت گندم، نیازمندی‌ها، آفات و بیماری‌ها، کودها و سموم مورد استفاده و همچنین وضعیت بازار و قیمت خرید گندم دولتی را بررسی می‌کنیم.

۱. زمین و منطقه مناسب برای کشت گندم

الف) انتخاب زمین

انتخاب زمین مناسب یکی از اولین و مهم‌ترین مراحل کشت گندم است. کشت گندم به خاک‌های حاصلخیز، با تهویه مناسب و pH بین ۶ تا ۷ نیاز دارد. خاک‌های رسی-سیلتی که آب را به خوبی نگه‌داری می‌کنند، برای کشت گندم ایده‌آل هستند. همچنین، باید از وجود مواد آلی و عناصر مغذی در خاک اطمینان حاصل کرد.

ب) نوع منطقه

منطقه کشت گندم باید دارای آب و هوای مناسب باشد. مناطق معتدل با زمستان‌های سرد و تابستان‌های گرم و خشک بهترین شرایط را برای کشت گندم فراهم می‌کنند. در ایران، مناطق شمال غربی و مرکزی، مانند آذربایجان، اصفهان و خراسان رضوی، از جمله مناطق مناسب برای کشت گندم هستند.

۲. آب و هوا

کشت گندم به طور کلی به آب و هوای معتدل نیاز دارد. دماهای مناسب برای رشد گندم بین ۱۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد است. بارش باران نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ معمولاً نیاز آبی گندم در مراحل مختلف رشد متفاوت است. بارندگی‌های بهاری و تابستانی می‌توانند به رشد و تولید بهتر این گیاه کمک کنند.

الف) بارش

میزان بارش مناسب برای کشت گندم به طور میانگین باید بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلی‌متر در سال باشد. بارش در مراحل ابتدایی رشد (کاشت تا گلدهی) بسیار مهم است، زیرا در این زمان ریشه‌ها و ساقه‌ها در حال توسعه هستند و نیاز به رطوبت دارند.

ب) دما

دماهای پایین‌تر از ۵ درجه سانتی‌گراد در مرحله جوانه‌زنی و بالاتر از ۳۰ درجه سانتی‌گراد در مرحله گلدهی می‌تواند به تولید آسیب بزند. همچنین، نوسانات شدید دما در فصل رشد می‌تواند بر روی کیفیت و کمیت محصول تأثیر منفی بگذارد.

۳. مراحل کشت گندم

الف) آماده‌سازی زمین

آماده‌سازی زمین یکی از مراحل اساسی کشت گندم است که شامل شخم زدن، تسطیح و از بین بردن علف‌های هرز است. شخم عمیق زمین باعث می‌شود که خاک هوا بخورد و ریشه‌ها به راحتی رشد کنند. همچنین، تسطیح زمین از تجمع آب در نقاط خاص جلوگیری می‌کند و مانع از بروز پوسیدگی ریشه می‌شود.

​

ب) کاشت

کاشت گندم معمولاً در پاییز یا اوایل بهار انجام می‌شود. در ایران، زمان کاشت گندم دیم معمولاً از اوایل مهر تا اوایل آبان است. برای گندم آبی، کاشت معمولاً در اواخر زمستان و اوایل بهار انجام می‌شود. روش‌های مختلفی برای کشت گندم وجود دارد، از جمله کاشت به صورت ردیفی و یا پخش بذر.

ج) مراقبت‌های زراعی

در این مرحله، باید به آبیاری، کنترل علف‌های هرز، تغذیه گیاه و کنترل آفات توجه شود. آبیاری به ویژه در مراحل حساس مانند جوانه‌زنی و گلدهی بسیار اهمیت دارد.

۴. مدت زمان رشد گندم

مدت زمان رشد گندم به مدت زمان بین کاشت و برداشت آن اشاره دارد. این مدت زمان معمولاً بین ۲۲۰ تا ۲۵۰ روز بسته به نوع گندم (دیم یا آبی) و شرایط اقلیمی متفاوت است. گندم دیم معمولاً زمان بیشتری برای رشد نیاز دارد و ممکن است تحت تأثیر نوسانات آب و هوا قرار گیرد. در حالی که گندم آبی به دلیل تأمین آب مناسب، معمولاً زودتر برداشت می‌شود.

۵. آفات و بیماری‌ها

کشت گندم تحت تأثیر آفات و بیماری‌های متعددی قرار دارد که می‌توانند تولید آن را به شدت تحت تأثیر قرار دهند. آشنایی با این آفات و بیماری‌ها به کشاورزان کمک می‌کند تا اقداماتی مؤثر برای کنترل آن‌ها انجام دهند.

الف) آفات گندم

مگس گندم (Sitodiplosis mosellana): این آفت در مراحل جوانه‌زنی و رشد گیاه به ریشه‌ها و ساقه‌ها آسیب می‌زند. علائم وجود این آفت شامل زرد شدن و پژمردگی گیاه است. برای کنترل آن، می‌توان از سموم حشره‌کش مناسب مانند "مالاتیون" یا "کاربوفوران" استفاده کرد.

شپشک‌های گندم (Schizaphis graminum): این آفات باعث آسیب به برگ‌ها و کاهش رشد گیاه می‌شوند. علائم وجود آن‌ها شامل زردی و کاهش حجم برگ‌هاست. برای کنترل این آفت، سموم مانند "پرمترین" یا "دیازینون" مؤثر هستند.

کرم ساقه‌خوار گندم (Agrotis ipsilon): این آفت در مراحل اولیه رشد به ساقه‌ها آسیب می‌زند و می‌تواند موجب پژمردگی گیاه شود. برای کنترل این آفت، می‌توان از سموم حشره‌کش مانند "متیل‌پاراتیون" یا "مالاتیون" استفاده کرد.

سن گندم (Wheat bug): سن گندم یکی از آفات مهم در کشت گندم است که به دانه‌ها و ساقه‌ها حمله می‌کند. این آفات با مکیدن شیره گیاه باعث زرد شدن، پژمردگی و کاهش کیفیت دانه‌ها می‌شوند. علائم وجود سن گندم شامل مشاهده زردی برگ‌ها و کاهش رشد گیاه است. برای کنترل این آفت، استفاده از سموم حشره‌کش مناسب مانند "مالاتیون" و "پرمترین" توصیه می‌شود.

ب) بیماری‌ها

پوسیدگی ریشه (Root Rot): این بیماری به دلیل رطوبت بالا و خاک‌های غیربهداشتی ایجاد می‌شود و می‌تواند به ریشه‌ها آسیب جدی بزند. استفاده از سموم قارچ‌کش مانند "کپکیدازول" یا "تیوفسفاتی" برای کنترل این بیماری ضروری است.

بیماری زنگ (Rust Disease): این بیماری می‌تواند به صورت زنگ زرد، زنگ قهوه‌ای یا زنگ سیاه بر روی برگ‌های گندم ظاهر شود و به شدت به تولید آسیب می‌زند. برای کنترل این بیماری، سموم قارچ‌کش مانند "تریفورین" و "کاپتانو" مؤثر هستند.

بیماری لکه قهوه‌ای (Brown Spot): این بیماری معمولاً به دلیل رطوبت بالا و دماهای گرم بروز می‌کند و باعث ایجاد لکه‌های قهوه‌ای بر روی برگ‌ها می‌شود. کنترل آن با استفاده از سموم قارچ‌کش مانند "کاپتن" یا "تپرازول" امکان‌پذیر است.

ج) کنترل آفات و بیماری‌ها

کنترل آفات و بیماری‌ها در کشت گندم باید به صورت پیشگیرانه و با استفاده از روش‌های تلفیقی صورت گیرد. این روش‌ها شامل استفاده از گیاهان مقاوم، رعایت تناوب زراعی، و استفاده از سموم شیمیایی با دقت و در زمان مناسب است. همچنین، آزمایش خاک و تشخیص بیماری‌ها در مراحل اولیه می‌تواند به کاهش خسارات کمک کند.

۶. کودها و سم های گندم

الف) کودهای گندم

در طول مراحل کشت گندم، تأمین مواد مغذی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کودهای نیتروژنی، فسفری و پتاسیمی به افزایش تولید گندم کمک می‌کنند.

1. کود نیتروژنی: این نوع کود به افزایش رشد و سبزینگی گیاه کمک می‌کند. معمولاً کودهایی با پایه اوره یا نیترات آمونیوم مورد استفاده قرار می‌گیرند.

2. کود فسفری: برای توسعه ریشه و گلدهی ضروری است. از کودهایی مانند سوپر فسفات و فسفات آمونیوم می‌توان استفاده کرد.

3. کود پتاسیمی: به تقویت گیاه در برابر استرس‌های محیطی کمک می‌کند و معمولاً به صورت پتاسیم کلراید یا پتاسیم سولفات مورد استفاده قرار می‌گیرد.

   

ب) سموم گندم

برای کنترل آفات و بیماری‌ها در کشت گندم، استفاده از سموم شیمیایی ضروری است. سموم باید با توجه به نوع آفت یا بیماری و در زمان مناسب استفاده شوند. در اینجا چند سموم رایج معرفی می‌شود:

1. مالاتیون (Malathion): یک سم حشره‌کش است که به کنترل مگس‌ها و شپشک‌ها کمک می‌کند.

2. کاربوفوران (Carbofuran): برای کنترل آفات خاکی و ساقه‌خوارها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

3. پرمترین (Permethrin): یک حشره‌کش مؤثر در کنترل آفات سطحی است.

4. تریفورین (Trifloxystrobin): سم قارچ‌کش برای کنترل بیماری‌های زنگ و لکه‌ها.

5. کاپتن (Captan): یک سم قارچ‌کش مؤثر برای کنترل بیماری‌های قارچی.

   

۷. بازار و قیمت خرید گندم دولتی

در سال‌های اخیر، قیمت خرید گندم دولتی در ایران تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گرفته است. دولت به منظور حمایت از کشاورزان و تأمین امنیت غذایی، اقدام به خرید تضمینی گندم می‌کند. قیمت خرید گندم دولتی معمولاً بر اساس هزینه‌های تولید، نرخ تورم و نیازهای بازار تعیین می‌شود. در سال ۱۴۰۳، قیمت خرید هر کیلوگرم گندم دولتی در ایران به حدود ۱95۰۰ تومان رسید، اما این قیمت به دلیل نوسانات اقتصادی و تقاضا ممکن است تغییر کند.

طبق پیش بینی ها قیمت خرید گندم دولت در سال 1404 مبلغ 20500 تومان میباشد.

بازار گندم نیز تحت تأثیر عرضه و تقاضا، نوسانات قیمتی و همچنین سیاست‌های دولتی قرار دارد. تولید گندم به عنوان یک محصول استراتژیک، باید به گونه‌ای مدیریت شود که نه تنها نیازهای داخلی تأمین شود، بلکه امکان صادرات نیز فراهم گردد.

نتیجه‌گیری

کشت گندم یک فرآیند پیچیده و چند مرحله‌ای است که نیاز به توجه به جزئیات مختلفی دارد. از انتخاب زمین و منطقه مناسب گرفته تا کنترل آفات و بیماری‌ها و تأمین نیازهای غذایی گیاه، همه این مراحل به بهبود عملکرد و افزایش تولید گندم کمک می‌کنند. آشنایی با تکنیک‌های به‌روز و استفاده از فناوری‌های نوین در کشت گندم می‌تواند به کشاورزان در افزایش بهره‌وری و کیفیت محصول کمک کند.